عالیه ملک‌شاهکویی:توسعه در بافت تاریخی گرگان زیان‌آور بوده است.

شهر گرگان یکی از معدود بافت‌های قدیم شهرهای شمال کشور است که تا حدودی پیوستگی خود را حفظ کرده و فقط به تک بناها محدود نشده است،

این بافت تاریخی از سه مرکز محله اصلی تشکیل شده و سایر محلات در کنار آنها شکل گرفته است.

مسیر تاریخی – فرهنگی بافت قدیم گرگان به سبب عبور از ۲ مرکز محله اصلی بافت به نوعی استخوان‌بندی اصلی این بافت را تشکیل می‌دهد، این مسیر به دلیل خیابان‌کشی‌های دوره پیش از انقلاب و قرارگیری در لایه پشتی خیابان‌کشی‌ها به فراموشی سپرده شده است.

گرچه وجود جاذبه‌هایی مانند امامزاده نور، تکایا و عملکردهایی مانند میراث فرهنگی هنوز سبب رفت و آمد مردم گرگان به درون این مسیر می‌شود، اما مسیر مورد نظر با وجود ارزش‌های کالبدی – فضایی فراوان نه‌ تنها برای اکثر شهروندان گرگانی ناشناخته مانده بلکه برای گردشگرانی که برای استفاده از امکانات طبیعی شهر گرگان به آن سفر می‌کنند نیز مکانی ناآشناست.

این مسائل سبب شده که این مسیر تاریخی با وجود جاذبه‌های فراوان از پویایی و سرزندگی کمی برخوردارباشد.

بازآفرینی مسیر تاریخی – فرهنگی گرگان با رعایت نکات و ضوابط ایمنی به سبب نقش مهم آن در بافت به احیاء دوباره بافت نیز کمک می‌کند، موضوعی که مدیر پایگاه ملی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) نیز بر آن صحه گذاشته و گفت: این بافت تاریخی به نام استرآباد یا بافت تاریخی گرگان به مساحت ۱۵۶ هکتار براساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی مشخص و به عنوان یک اثر ملی ملموس به شماره ثبت ۴۱، مورد ثبت قرار گرفته است.

عالیه ملک‌شاهکویی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: این بافت در واقع بخش مهمی از شهر گرگان بوده و ارزشهای فرهنگی و تاریخی زیادی در آن نهفته شده است.

وی بیان کرد: این بافت به لحاظ ساختاری که از گذشته داشته و مرکز تعاملات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی بوده، در مبحث ایمنی و کار برای افزایش ایمنی در این محدوده بسیار حائز اهمیت است.

وی خاطرنشان کرد: نباید از یاد ببریم که این بافت به دلیل داشتن ارزش‌های فرهنگی و تاریخی جدا از سطح ملی، به عنوان هویت بین‌المللی ما شناخته می‌شود.

ناگفته‌هایی از بافت فرسوده گلستان و عزم جزم دولت برای نوسازی

مدیر پایگاه ملی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: همچنین با توجه به موضوع مرکز تعاملات در بخش‌های مختلف، قرار داشتن این بافت که امروزه هم شاهد آن هستیم، دولت توجه جدی به بحث ایمنی بافت‌های تاریخی از جمله این بافت دارد.

ملک‌شاهکویی ادامه داد: براساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن کشور واستان که مربوط به سال ۱۳۹۵ بوده، جمعیت ساکن این بافت ۱۴ هزار و ۶۵۰ نفر است که از آن تاریخ تاکنون دیگر آمارگیری نشده، به لحاظ جمعیت متحرک، چون ۲ بازار قدیمی و مهم در این بافت قرار دارد، مردم روزانه از شهرهای اطراف به منظور داد و ستاد به این بافت تردد دارند و در ایام خاصی از سال به ویژه تعطیلات نوروز، شاهد افزایش جمعیت در بافت هستیم که به همین دلایل نمی‌توان آمار دقیقی از جمعیت متحرک در بافت ارائه داد.

وی افزود: به منظور رعایت ایمنی و جلوگیری از حوادث مختلف به ویژه در بحث آتش‌سوزی و حریق که این بافت به علت استفاده از چوب و گل و لای و خِشت قابلیت اشتعال‌پذیری بالایی دارد و همچنین جلوگیری از بسط و گسترش حریق در موارد خاص، از سالیان گذشته به دنبال نصب شیرهای تامین آب آتش‌نشانی در بافت بودیم.

وی تصریح کرد: در آن سال‌ها به دلیل جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌ها یا تنها بودن دستگاه‌های متولی و همراهی نکردن متولیان با هم، هیچ گونه اقدام و گام موثری برای نصب این شیرها انجام نشد.

مدیر پایگاه شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: اواخر سال گذشته، کارگروه ویژه این بافت تاریخی به ریاست معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استان، با کمیته‌های مختلف ذیل کارگروه‌ شکل گرفت که در دوره سرپرستی معاون جدید، جلسات و مصوبات این کمیته با جدیت بیشتر پیگیری و اجرایی شد.

ملک‌شاهکویی اضافه کرد: یکی از آن کمیته‌ها که برنامه‌هایش در اولویت کارهای کارگروه قرار گرفت، مربوط به همین بخش بررسی و ارزیابی نصب شیرهای مربوطه بود که دستگاه‌هایی همچون آتش‌نشانی، آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای در آن عضویت دارند.

وی ادامه داد: آتش‌نشانی براساس ارزیابی کارشناسان و متخصصان خود، ۹ نقطه مهم را برای نصب این شیرها در بافت تاریخی گرگان مشخص کرد که با پیگیری‌های انجام شده، تا پیش از جلسه چهارم، شرکت آب و فاضلاب درخواست حق انشعاب کرده بود.

وی بیان کرد: این مساله در جلسه چهارم کارگروه مطرح و به پیشنهاد و تاکید سرپرست معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری، مصوب شد تا همزمان با تشکیل پرونده به منظور حق انشعاب، کار نصب و ایجاد این شیرها در مکان‌های مورد نظر انجام شود.

مدیر پایگاه شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: این شیرها در مکان‌هایی نصب خواهد شد که در صورت ایجاد حریق، خودروهای آتش‌نشان امکان حضور در آن مناطق را نداشته باشند که در آن صورت از آن شیرها استفاده خواهد شد و امیدواریم هیچ گاه شاهد وقوع چنین حوادثی نباشیم.

وی یادآور شد: در این بخش قطعات و لوازم مورد نیاز، نصب و راه‌اندازی شیرها توسط سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی خریداری شده و مشکل حق انشعاب آن که در واقع یک کار عام‌المنفعه است، نیز حل شده و در ماه جاری شاهد عملیات اجرای حفاری و اتصال انشعاب و نصب شیرها خواهیم بود.

ملک‌شاهکویی اظهارداشت: البته مابقی خدماتی که باید در خصوص خودروهای امدادی دیگر مانند، آمبولانس و حمل زباله انجام شود، برعهده شهرداری گذاشته شده تا بتواند در راستای اجرای توسعه متوازن عدالت اجتماعی، به مردم و ساکنان این منطقه از شهر گرگان، خدماتی همچون سایر نقاط شهری را ارائه دهد.

وی تصریح کرد: در حوزه معضل ترافیکی، چنانچه شورای ترافیک شهرستان و استان بتوانند معضلات این بخش را حل کنند، پیشنهاد شده تا از خودروهای کوچک امدادی و برقی در این محلات استفاده شود.

مدیر پایگاه شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: با توجه به قرار داشتن استان و همچنین شهر گرگان روی ۲ گسل زلزله (گسل خزری و البرزی)، ایمنی بافت تاریخی برای ما در بناها و ابنیه‌ها حائز اهمیت بالایی است.

ملک‌شاهکویی بیان کرد: در بخش ایمنی این موارد، آنچه برای ما به عنوان یک مساله مشخص شده، مقاوم‌سازی اماکن و واحدهای موجود در بافت است.

وی یادآور شد: وقوع زلزله شدید و تخریب و از بین رفتن بناهای تاریخی و قدیمی در بیش از یک قرن گذشته در مرکز گلستان سابقه داشته که بر همین اساس و با توجه به تحقیقات و بررسی‌های انجام شده در خصوص دوره بازگشت، تاکید داریم که مقاوم‌سازی بناهای تاریخی و اماکن و املاک خصوصی سریع‌تر انجام شود.

وی خاطرنشان کرد: در این حوزه (مرمت و مقاوم‌سازی) بسته‌های تشویقی برای کسانی که در این مسیر با ما همراهی و همکاری داشته باشند، در نظر گرفته شده که یکی از آنها، ارائه تسهیلات با کارمزد چهار درصد و دوره بازپرداخت بلند مدت است.

مدیر پایگاه شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: البته با توجه به استقبالی که ساکنان این منطقه از شهر گرگان از اجرای این طرح داشتند، میزان تسهیلات برای سال جاری در حال اتمام است، اما بسته‌های تشویقی دیگر هم در نظر گرفته شده است.

ملک‌شاهکویی به پرداخت تسهیلات با سود ۱۲ درصد اشاره کرد و افزود: البته با توجه به وجود مشاوران و مهندسان مرمت، این آمادگی وجود دارد تا مرمت و مقاوم‌سازی با مشارکت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و شهرستان انجام شود.

وی ادامه داد: البته در بناهای تاریخی در کنار مسائل کالبدی، به مساله تاسیسات هم توجه داریم، زیرا تاسیسات بناهای تاریخی به مرور گذر زمان فرسوده شده و از سوی دیگر این تاسیسات به علت چوبی بودن، فاسد شده و حتی قابلیت اشتعال دارند که در مسیر مرمت و مقاوم‌سازی از مهندسان تاسیسات هم استفاده خواهد شد.

وی یادآور شد: در بحث مرمت بناهای تاریخی در کنار بخش تاریخی، بخش نوسازی و میان‌افزا داریم که شهرداری صدور پروانه ساخت در بخش تاریخی که شرایط بهتری نسبت به سایر نقاط شهری در بحث توسعه آپارتمان‌نشینی و رعایت نکردن حریم محرمیت دارد، را رایگان کرده است.

مدیر پایگاه شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: بافت تاریخی ساختار ارگانیک خود را حفظ کرده و تراکم جمعیتی کمتری دارند و شرایط تسهیلات و صدور پروانه، برای افرادی که بخواهند در این منطقه سکونت داشته باشند، بهترین موقعیت است.

ملک‌شاهکویی تاکید کرد: همه این ساخت و سازها، مرمت‌ها و نوسازی، با تاکید بر رعایت اصول ایمنی و براساس نظام‌نامه فنی انجام خواهد شد که این نظام‌نامه در شهرهای دیگر کشور به علت وجود انجمن‌های مرمت، براساس قانون حمایت از بافت‌های قدیمی و تاریخی مصوبه سال ۱۳۹۸، توسط آن انجمن‌ها، تهیه شده و در استان به علت نبود چنین انجمنی، تهیه این نظام‌نامه برعهده میراث فرهنگی گذاشته شده است.

وی در ادامه یادآور شد: در شهر گرگان به عنوان یکی از ۲ شهر استان گلستان که دارای بافت تاریخی و قدیمی است (گمیشان دیگر شهر این استان دارای بافت تاریخی و قدیمی ثبت شده است)، حدود ۵۰ بنای دولتی و عام‌المنفعه تاریخی و قدیمی دارد، که براساس ماده ۱۳ قانون مرمت، حفظ و احیای بناهای تاریخی، بخش دولتی از محل اعتبارات پژوهشی خود برای احیا، آن اماکن می‌تواند هزینه کند.

وی تصریح کرد: در این بخش جز آموزش و پرورش دستگاه دیگری با اداره کل میراث فرهنگی همکاری نداشته در صورتی که ما تنها در بخش احیا و مرمت این ساختمان‌ها، ناظر هستیم و اجرا با خود دستگاه‌های دارای ملک و ساختمان قدیمی و تاریخی است.

مدیر پایگاه شهر تاریخی استرآباد (گرگان) گفت: همچنین براساس ماده ۹ قانون حفظ و احیای بناهای تاریخی، باید دستگاه‌های خدمات‌رسان در مدت ۱۰ سال، اولویت ارائه خدمات خود را در بافت تاریخی بگذارند.

ملک‌شاهکویی با بیان اینکه ارائه این خدمات باید طوری باشد که مردم و ساکنان آن کمبود خدمات نسبت به سایر نقاط نداشته باشند، یادآور شد: در گذشته هر چه بخش‌های مختلف شهر گسترش یافته، خدمات هم به همان تناسب گسترش پیدا کرده، اما این توسعه در بافت تاریخی گرگان زیان‌آور بوده است.

وی خاطرنشان کرد: در سراسر دنیا، شهرداری‌ها متولی امور مربوط به بافت‌های تاریخی و قدیمی هستند، اما در کشور و استان، به علت برداشت نادرست از قانون، همه مسائل برعهده میراث فرهنگی گذاشته شده که امیدواریم تا متولیان امر نسبت به این مساله توجه جدی داشته باشند، زیرا بدون شک اجرای صحیح قانون و مقررات، نقش مهمی در وجود ایمنی و همچنین رعایت آن در بافت‌های تاریخی و قدیمی دارد.